By Terapia schematów to forma psychoterapii, która zaczyna cieszyć się coraz większą popularnością. Została ona stworzona przez Jeffreya Younga – amerykańskiego psychologa i psychoterapeutę. Źródeł jej powstania można się doszukiwać w połączeniu różnych nurtów psychoterapeutycznych, takich jak terapia poznawczo-behawioralna, psychologia humanistyczna, podejście psychoanalityczne oraz teoria przywiązania.
Czym są schematy?
Aby zrozumieć założenia terapii schematów, warto przeanalizować samo pojęcie schematu. Według Younga jest to wzorzec lub strategia przetwarzania informacji, która powstaje we wczesnym dzieciństwie i powtarza się przez całe życie jednostki. Schematy wpływają na nasze sposoby postrzegania siebie, innych ludzi oraz relacji międzyludzkich. Mają one charakter trwały i samoutrzymujący się, a co najważniejsze – są bardzo trudne do zmodyfikowania.
Young wyróżnił kilkanaście szkodliwych schematów, które mogą prowadzić do zakłóceń w funkcjonowaniu psychicznym i interpersonalnym. Jednym z nich jest na przykład schemat porzucenia/niestabilności, który przejawia się w przekonaniu, że ważne dla nas osoby nas opuszczą lub odrzucą. Jest on często spotykany u osób, których dzieciństwo naznaczone było rozłąką z jednym lub obojgiem rodziców.
Inny przykład to schemat podporządkowania, czyli przymusowa uległość i unikanie rywalizacji ze względu na strach przed utratą miłości lub aprobaty. Może on wynikać z doświadczeń z dzieciństwa, gdzie najmniejsza oznaka sprzeciwu wobec autorytetów była surowo karana.
Terapeuta pracujący metodą terapii schematów próbuje zidentyfikować te szkodliwe wzorce u swojego pacjenta. Prowadzi to do głębszego zrozumienia źródeł problemów i dysfunkcjonalnych zachowań, co ułatwia proces terapeutyczny. Kolejnym krokiem jest świadome osłabianie tych schematów oraz budowanie bardziej adaptacyjnych strategii radzenia sobie.
Cele terapii schematów
Jednym z głównych celów w terapii schematów jest stworzenie zdrowej relacji terapeutycznej. Dzięki jej budowaniu pacjent może doświadczyć tego, czego nie otrzymał w dzieciństwie – bezwarunkowej akceptacji, zrozumienia oraz poczucia bezpieczeństwa. To pozwala na uświadomienie sobie niezdrowych przekonań oraz ich stopniowe zmienianie.
Inną ważną metodą stosowaną podczas sesji jest tzw. dialog z wiodącym schematem. Polega on na wczuwaniu się w daną dysfunkcjonalną część osobowości pacjenta, próbie jej zrozumienia i przeprowadzenia z nią dialogu. Umożliwia to dostrzeżenie źródeł jej powstania, ale też dostrzeżenie sposobów jej osłabienia.
Jak wygląda terapia?
Terapia schematów ma charakter dość intensywny i obejmuje wiele technik oraz narzędzi terapeutycznych. Zalicza się do nich ćwiczenia z zakresu terapii poznawczo-behawioralnej, różne formy pracy nad obrazami poznawczymi, techniki narracyjne, wykorzystanie elementów psychodramy i gestalt, a nawet komponentów duchowych.
Całość terapii podzielona jest na trzy główne etapy. Pierwszy z nich to edukacja pacjenta na temat natury schematów oraz ich zidentyfikowanie u niego. Drugi obejmuje zmianę szkodliwych schematów i budowanie lepszych strategii przystosowawczych. Trzeci zaś to przeniesienie i utrwalenie efektów terapii w życiu codziennym.
Terapia schematów może być wykorzystywana w leczeniu wielu zaburzeń, takich jak zaburzenia osobowości, lękowe, nastroju, uzależnienia czy też problemy w relacjach interpersonalnych. Warto jednak zastanowić się, czy sprawdzi się ona również w terapii dzieci?
Terapia schematów dla dzieci
Nie można jednoznacznie stwierdzić, że taka forma terapii nie może być stosowana u najmłodszych pacjentów. Oczywiście wymaga ona pewnych modyfikacji. Po pierwsze, ze względu na etap rozwojowy dzieci, należy zamienić bardziej skomplikowany język używany w terapii schematów na takie pojęcia, które będą dla nich zrozumiałe. Trzeba również zadbać o to, by wytłumaczyć im podstawowe założenia w sposób przystępny i ciekawy.
Kolejną ważną kwestią jest stworzenie odpowiedniej relacji terapeutycznej. W przypadku dzieci ma ona jeszcze większe znaczenie, gdyż czują one silniejszą potrzebę zbudowania więzi opartej na zaufaniu. Tylko wówczas będą one w stanie otworzyć się i współpracować podczas terapii.
Oczywistym wymogiem jest też dostosowanie metod, technik i narzędzi terapeutycznych do możliwości percepcyjnych, rozwojowych i wrażliwości małych pacjentów. Dużą rolę powinny odgrywać tu elementy zabawy, działań praktycznych, materiałów wizualnych czy narracji. Istotne jest również pozostawianie przestrzeni do ekspresji poprzez różne formy twórczości – rysunek, muzykę, zabawę lalkami itp.
Oczywiście samo stosowanie terapii schematów u dzieci jest zagadnieniem dość nowym i wymagającym dalszych badań oraz opracowywania skutecznych oddziaływań terapeutycznych. Jednak potencjał tej formy wydaje się obiecujący. Praca nad rozpoznawaniem i zmianą wczesnych, dysfunkcjonalnych wzorców myślenia może pozwolić na zapobieganie kształtowaniu się poważnych zaburzeń i ich negatywnych konsekwencji w życiu dorosłym.
Comments